PERBINCANGAN
ini akan menggunakan Perlembagaan Malaysia 1063 sebagai dasar bagI melihat
kedudukan dan bidang kuasa institusi Raja Melayu di Malaysia. Perlembagaan
Brunei 1959 pula akan digunakan bagi melihat bidang kuasa Sultan Brunei
Darussalam dan sejauh mana perbezaan yang terdapat di antara keduanya.
Perbincangan akan dibuat berdasarkan bidang kuasa baginda dalam bahagian
Eksekutif, legislatif, hal-ehwal agama Islam, adat istiadat, kedudukan istimewa
Melayu dan sistem pengampunan.
LATAR
BELAKANG INSTITUSI RAJA DI BRUNEI DAN MALAYSIA
InstitusI
Raja yang wujud di Malaysia dikatakan daripada kerangka dari sistem politik
yang berunsur Hindu dan Islam yang telah memberi kekuatan kepada tradisi
tempatan yang wujud sebelum kedatangan pengaruh-pengaruh tersebut di rantau ini.
Bagi institusi Raja Melayu Semenanjung Tanah Melayu, pengaruh Hindu Sri Wijaya,
telah memberi asas kepada kewujudan institusi Raja Melayu Melaka dan
negeri-negeri Melayu lain yang terbentuk dari kewujudan empayar Melayu Melaka
pada kurun 15 yang lalu. Sistem politik berunsur Hindu ini telah diteruskan tetapi
dengan kedatangan Islam di Melaka pada awal kurun 15, institusi Raja Melayu
mendapat satu lagi kekuatan. Ini telah menguatkan legitimasi kewujudan
institusi raja itu dari segi perspektif Islam, dengan melihat raja itu sebagai
wakil Tuhan di dunia atau kalifahtullah. Dalam erti kata yang lain, raja telah
diberi tanggungjawab untuk mengendalikan pemerintahan dan menjaga kebajikan
rakyatnya menggunakan ajaran-ajaran Islam sebagai dasar hukum-hakamnya.1
Hal yang sama juga berlaku dalam
tradisi kesultanan di Brunei. Empayar Melayu Brunei yang telah wujud
seawal-awalnya pada kurun ke-6 dengan nama Po-ni (Boni), dikatakan juga
mempunyai pengaruh Hindu dan Islam dalam pembentukan kerajaan dan institusi
raja. Pelindungan yang didapatinya dari Sri Wijaya dan Majapahit pada kurun 6
hingga 15 telah memberi unsur-unsur penting dan menguatkan lagi kerangka
politik tempatan Brunei. Penganutan Islam oleh Raja Brunei, Alak Betatar yang
kemudian bergelar Sultan Muhammad Shah pada kurun 15, telah menambahkan lagi
satu unsur penting dalam sistem kesultanan dan institusi raja di Brunei. Dengan
itu, Brunei seperti juga Negeri-negeri Melayu Tanah Melayu mempunyai satu
institusi beraja yang berasaskan unsur-unsur yang sama.2
Institusi raja di kedua-dua buah
negara ini menjadi tonggak yang penting dalam mewujudkan kerajaan yang menjadi
pemegang kuasa kedaulatan dan kekuasaan bagi negara-negara tersebut. Dalam
tradisi sejarah negeri Melayu, sebuah kerajaan itu terbentuk dari adanya
seorang raja; ini bermakna, sesebuah kerajaan itu hanya akan wujud apabila ada
seorang pemimpin yang diterima secara keturunan dan didaulatkan oleh ketua kumpulan-kumpulan
kecil dalam kumpulan yang besar sebagai ketua mereka. Kedudukannya itu akan
diperkuatkan lagi dengan segala adat istiadat yang berbeza daripada anggota
masyarakat yang lain. Kesetiaan orang ramai yang dikenal sebagai rakyat raja,
akan ditunjukkan dengan kesediaan mereka untuk berkhidmat bagi raja dalam apa
jua aspek kehidupan. Pendewaan kepada raja juga berlaku apabila dianggap
sebagai waki tuhan di dunia; dengan itu berkuasa penuh ke atas rakyatnya.
Sempadan politik kerajaan raja tersebut pula akan bergantung kepada kesetiaan
rakyatnya dari semasa ke semasa; dengan itu sempadan kekuasaannya bergantung
kepada keupayaannya mendapatkan sembah taat setia orang ramai yang sanggup
menjadi rakyatnya. Oleh itu, sempadan politiknya boleh berkembang luas atau
menjadi kecil mengikut kemampuan mempertahankannya.
Penguasaan politiknya ke atas daerah-daerah
yang menjadi anggotanya, selalu bersifat feudal. Raja selalunya menguasai
dengan tegas `kawasan raja’ iaitu kawasan yang melingkari kompleks istana dan
kaum kerabat raja; di sini kesemua rakyatnya dan hal-ehwal kawasan juga di
bawah perhatian utama raja yang memerintah. Bagi kawasan di luar dari
kawasan-raja ini; pengua.aan Sultan terletak di bawah perhatian
pembesar-pembesarnya yang lain. Bagaimanapun baginda pemerintah bagi seluruh
negeri dan jajahan takluknya secara eksekutif dan perundangan. Bagindalah yang mempunyai
kuasa mutlak ke atas rakyat dan negerinya.
Dalam zaman tradisi, institusi raja
di Negeri Melayu dan Brunei terletak paling atas sekali, dalam hierarki
politik, sosial dan ekonomi masyarakat dan kerajaan Melayu. Raja mempunyai
kuasa mutlak dan kedaulatan penuh ke atas kerajaan, negeri serta jajahan takluk
dan rakyatnya. Di bawah raja yang selalu digelar Sultan atau Yang di Pertuan,
terdapat golongan pemerintah kedua iaitu para pembesar utama yang menjalankan
pentadbiran bagi pihak raja dan kerajaan; di Malaysia mereka memakai gelaran
pembesat empat iaitu bendahara, temenggung, laksamana dan shahbandar. Di bawah
para pembesar empat ini terdapat pula pembesar lapan, enam belas dan tiga puluh
dua. Bagi pentadbiran daerah atau negeri-negeri naungannya diletakkan di bawah
pembesar daerah (bergelar orang kaya atau Dato’) yang dilantik oleh raja. Bagi pentadbiran
sebuah mukim, seorang penghulu akan dilantik oleh pembesar daerah ataupun raja
bagi mengendalikan pentadbiran harian.
Kesultanan Brunei juga mempunyai
hierarki pentadbiran yang sama. Sultan Brunei Darussalam menjadi ketua yang berkuasa
penuh ke atas pentadbiran negeri dan jajahan takluknya. Di bawah baginda akan
terdapat kumpulan pemerintah kedua yang menjalankan pemerintahan dengan
perintah Sultan; mereka dikenal sebagai wazir
yang selalunya dipilih dari kerabat diraja dan pangetan. Terdapat tiga gelaran
utama iaitu pangeran bendahara, pangeran temenggung dan pangeran pemanca. Di
bawah gorongan ini pula, terdapat golongan ceteria
dan menteri iaitu pegawai-pegawai negeri yang bertugas sebagai pelaksana
pentadbiran awam kerajaan Brunei ataupun ketua-ketua tanah. Mereka selalunya menjalankan
tugas-tugas di sekeliling pusat pentadbiran diraja. Bagi kampung-kampung pula
dilantik seorang ketua kampung yang selalunya diiktiraf oleh kerajaaa. Boleh
dikatakan dalam banyak hal, hierarki pentadbiran Brunei hampir sama dengan
kerajaan Melayu Melaka di kurun 15.
Kedatangan pengaruh Barat
terutamanya British di kedua-dua buah Negara ini telah memberi kesan yang
ketara kepada sistem politik Melayu tradisional itu. Di Negeri-negeri Melayu
terutatma di sebelah barat Semenanjung Tanah Melayu, Sistem Residen telah
diperkenalkan pada tahun 1874 melalui Perjanjian Pangkor. Dengan perjanjian
itu, Raja Melayu (Perak dan dikuti oleh Sultan Selangor, Negeri Sembilan. dan
Pahang) telah meletakkan diri mereka di bawah nasihat (naungan) British,
kecuali hal-ehwal agama Islam dan adat istiadat Melayu. Namun selepas
pembunuhan J. W. W. Birch pada tahun 1875, penguasaan British dalam pentadbiran
dan struktur politik tradisional Melayu semakin berpengaruh. British bukan
sahaja mengambil kuasa eksekutif dan legislatif dari Raja-raja Melayu tetapi
juga dari pembesar-pembesar negeri dan jajahan takluknya dan memindahkannya ke
tangan residen dan pegawai-pegawai tadbir British yang didatangkan terus dari
England dan jajahan takluknya yang lain. Satu sistem pentadbiran British diperkenalkan
dan teras sistem pentadbiran tradisional Melayu dimusnahkan. Apa yang digunakan
hanyalah konsep Raja-in-Council dalam Majlis Mesyuarat Negeri bagi meluluskan
rang undang-undang. Golongan pembesar yang selama ini menjadi pentadbir bagi
pihak Sultan telah dilumpuhkan kepentingannya. Tempat mereka diambil oleh
Residen dan pegawai-pegawai British yang lain. Bagaimanapun di peringkat
bawahan, penghulu dan ketua kampung dikekalkan bagi menjalankan pentadbiran
peringkat mukim dan kampung Melayu.
Ini bermakna dalam sistem indirect
rule British mengekalkan kewibawaan Raja Melayu sebagai simbol ketuanan dan
kedaulatan Negeri Melayu tetapi real power berada di tangannya. Pengekalan
sistem pentadbiran tradisional kampung dalam tangan orang Melayu pula untuk mengelakkan
set up tradisional mereka dikacau supaya mereka tidak memberontak British.
Dengan tindakan seperti ini British boleh mengetepikan masyarakat Melayu dan
Raja Melayu dari pentadbiran hariannya. Pusat pentadbiran juga dipindahkan dari
kawasan tradisional; petempatan-petempatan dan bandar-bandar baru dibangunkan
dengan para penduduknya terdiri daripada orang asing. Dengan itu wajah
Negeri-negeri Melayu berubah dan sistem pentadbiran dan politik tradisional
tidak lagi penting dan relevan. Ini berlaku sehinggalah 1946 apabila British memutuskan
untuk menjajah Tanah Melayu dengan menjalankan pemerintahan secara langsung
melalui rancangan Malayan Union.
Di Brunei Darussalam, pengaruh dan
penguasaan British pada kurun 19, tidak berlaku dengan begitu tegas seperti di
Negeri-negeri Melayu Semenanjung. Mengikut sebuah kajian akademik, hubungan
Kesultanan Brunei dengan British telah bermula dengan Perjanjian Perdagangan
dan Persahabatan pada tahun 1847. Bagaimanapun pada tahun 1888, Raja Brunei telah
membuat perjanjian dengan British untuk menjadikan negeri itu sebagai negeri
lindungan; dengan Sultan Brunei mempunyai kuasa. pentadbiran yang penuh dan
Brunei sebuah negara yang berdaulat dan merdeka. British hanya mengendalikan
hubungan luar Brunei. Berbeza dengan Negeri Melayu Semenanjung, kuasa
pentadbiran dan politik tradisional Brunei dari hierarki Raja hingga ke
peringkat kampung masih berada dalam tangan mereka. Malah pelantikan seorang
Residen British hanya berlaku pada tahun 1906.
Penguasaan British dalam Kesultanan
Brunei menjadi begitu nyata dalam. Perjanjian Tambahan 1905 dan 1906 antara
British dan Brunei. Dalam peruntukan ini, seorang Residen British telah
dilantik dengan segala perbelanjaan dan tempat tinggalnya disediakan oleh
kerajaan Brunei. Residen British ini ‘will be the Agent and Representatives of
His Britannic Majesty’s Government under the High Commissioner for the British
Protectered in Borneo, and his advice ust be taken and acted upon on all
questions in Brunei, other than those effecting the Mohammadean religion, in
order that similar system may be established to that existing in other Malay
States now under British Protectered’.3
Terdapat perbezaan ketara dalam
fasal perjanjian di antara Perjanjian Pangkor dan Perjanjian Tambahan Brunei ini.
Bagi Negeri Melayu (Perak), residen British diberi tugas yang ringan iaitu
nenasihati Raja-raja Melayu dalam pentadbiran kecuali soal agama lsam dan adat
istiadat Melayu. Namun bagi Sultan Brunei dengan tegas disebut dalam perjanjian
itu bahawa kuasa residen British mesti diambil dan dilaksanakan dalam
pentadbiran kerajaan Brunei. Sultan .Brunei hanya berkuasa dalam soal agama
Islam sahaja sedangkan soal adat istiadat juga terserah kepada residen British.
Nyata sekali British telah menggunakan pengalamannya di Negeri-negeri Melayu
untuk membuat peruntukan yang lebih tegas dan keras ke atas Brunei. Pembunuhan
Birch, residen Perak yang pertama kerana tentangan orang tempatan terhadap ‘penguasaan
langsung’ British ke atas negeri tersebut, telah menyebabkan British secara
tegas memasukkan peruntukan yang jelas terhadap bidang kuasa residen di Brunei.
Adat istiadat Brunei dimasukkan dalam bidang kuasa residen kerana dalam sistem
pemerintahan dan politik tradisional Melayu, adat istiadat merupakan salah satu
cabang peraturan dan perlembagaan yang digunakan sebagai sebahagian daripada
pentadbiran tempatan. Dengan itu, kuasa Sultan Brunei jika dibandingkan dengan
kuasa Raja-raja. Melayu dalam Sistem Residen lebih terhad.
Bagaimanapun dalam pelaksanaannya, kedua-dua
sistem residen telah mengambil kuasa pentadbiran dan politik yang sebenarnya
dari Raja-raja Melayu dan Brunei. Raja-raja Melayu walaupun dinasihati oleh
residen British tetapi sebenarnya dari segi pelaksanaan bidang kuasa, residen
berkuasa penuh dan hanya menggunakan cap mohor Sultan sebagai rubber stamp
penguatkuasaan undang-undang. Kesemua kelulusan undang-undang dan polisi
pentadbiran dirujuk dan diputuskan oleh Pejabat Tanah Jajahan London dengan
cadangan dari Gabenor dan Pesuruhjaya Tinggi British di Semenanjung dan Borneo.
Pelaksanaan jentera pentadbiran bersifat Barat juga merupakan ejen kepada
pengambilan kuasa politik Raja Melayu Semenanjung dan Brunei. Kerangka politik
tradisional masih dibiarkan oleh British dan institusi raja masih terus
dihidupkan sebagai lambang kedaulatan dan ketuanan Melayu di kedua-dua buah
negara.
British menghapuskan dasar
perlindungannya ke atas Tanah Melayu pada tahun 1946. Pengenalan Malayan Union
oleh Parti Buruh England sebagai kerajaan baru British telah menjadikan
Semenanjung Tanah Melayu sebuah jajahan takluk British Semenanjung Tanah Melayu
menjadi satu unit politik atau sebuah kesatuan yang diletakkan di bawah seorang
gabenor yang dilantik dan bertanggungjawab, terus kepada Raja England dan
Wales. Kuasa perundangan dan eksekutif terletak di bawah Gabenor Malayan Union
yang menjalankannya.melalui Royal Instruction, dan House of Common menjadi
pemutus undang-undang Malayan Union.
Institusi Raja-raja Melayu sebagai
institusi politik tradisional ditiadakan dalam pentadbiran Malayan Union.
Segala bidang kuasa Raja-raja Melayu yang berbentuk Raja-in-Council dan dalam
adat istiadat dan agama Islam dihapuskan. Segala kuasa itu telah diambil oleh
Gabenor Malayan Union. Raja-raja Melayu hanya menjadi ahli dalam Majlis
Raja-raja dan Majlis Penasihat Melayu di peringkat negeri yang hanya berkuasa
membincangkan dan mendraf undang-undang berkaitan dengan agama Islam. Kesemua
Majlis ini dipengerusikan oleh Gabenor yang boleh menolak undang-undang itu
jika difikirkan bertentangan dengan kepentingan awam penduduk Malayan Union.
Dalam erti kata lain, Gabenor menjadi pemerintah dan berkuasa penuh dalam
kerajaan Malayan Union jadi satu pemerintahan British yang sepenuhnya dari segi
struktur, pelaksanaan dan rohnya telah berjalan di Tanah Melayu. Segala tradisi
pemerintahan tradisional Kesultanan Melayu dan Negeri Melayu serta kebudayaan
Melayu telah luput sama sekali.
Penentangan orang Melayu yang diketuai
oleh pembesar tradisional Melayu telah memperbaiki keadaan ini. Kongres Melayu
1946 yang telah melahirkan UMNO Pada 11 Mei 1946 sebagai barisan depan orang
Melayu Semenanjung menentang Malayan Union telah dapat mengembalikan semula
status quo politik tradisional Melayu pra-1941. Melalui perundingan-perundingan
yang tegang di antara UMNO, Raja-raja Melayu dan British dari April 1946 hingga
januari 1948, instiuisi Raja-raja Melayu dapat dihidupkan semula dengan taraf
Raja Berperlembagaan, dalam Perjanjian Persekutuan, 1948 yang berkuat kuasa pada
1 Februari 1948. Walaupun ada di kalangan masyarakat Melayu beraliran radikal
melalui Parti bangsaan Melayu Malaya cuba menyokong prinsip Malayan Union
tetapi mereka kemudian berubah hati dan menerima institusi raja-raja Melayu
sebagai Raja Berperlembagaan dalam Perlembagaan Rakyat, yang dibuat dengan
parti bukan Melayu iaitu AMCJA (All Malayan Council of Joint Action) pada tahun
1947. Pengekalan institusi raja Melayu sebagai ketua Negeri-negeri Melayu
menjadi asas kepada penertisan institusi itu dan bidang kuasanya dalam
perlembagaan moden Persekutuan Tanah Melayu sehingga terbentuknya Perlembagaan
Malaysia pada tahun 1963. Sultan
Brunei, Sultan Oman Ali Saifuddin III yang menaiki takhta Brunei pada tahun
1950, tentunya memerhatikan dengan terperinci nasib yang menimpa Raja-raja
Melayu di Semenanjung. Gerakan-gerakan British menjajah Tanah Melayu dan
melemahkan kuasa dan institusi raja Melayu membimbangkan baginda tentang nasib
Kesultanan Brunei. Sikap British menjajah Tanah Melayu dan mengubah segala
struktur dan peranan institusi tradisional tempatan untuk memberi satu kerajaan
sendiri pada masa hadapan boleh nembawa kedudukan Brunei seperti mana
Negeri-negeri Melayu Semenanjung. Seorang ahli sejarah mengatakan ‘he realised
that the pcisition of Brunei as A state governed by a British Resident represented
an anchronism in an area which rapidly moving towards independence. To
forestall critisin from within and Without,... he embarked on a slow programme
designed to give Brunei internal self-governmen ... ‘4
Kecekapan dan kebijaksanaan Sultan
Omar Ali Saifuddin merundingkan hak Raja Brunei sebagai pemegang kuasa dan
kedaulatan negara Brunei ketara sekali dalam perundingan-perundingan membentuk
Perlembagaan Brunei 1959. Malah sejak dibuat cadangan untuk merangka
perlembagaan itu pada September 1959, dikatakan bahawa ‘all authority within
the state be vested in the Sultan’s name as executive chief.’ Baginda sebagai
wakil rakyat Brunei telah menjadi perunding utama dalam melahirkan Perlembagaan
Brunei 1959 yang sangat berbeza kekuatan institusi rajanya,dengan Negeri-negeri
Melayu di Malaysia.
PERBANDINGAN
KUASA EKSEKUTIF
Perlembagaan
Malaysia nyata sekali telah memberi kuasa eksekufif kepada Yang di-Pertuan
Agong sebagai Ketua Negara (supreme head) Persekutuan Malaysia. Namun baginda
tidak mempunyai kuasa mutlak kerana Parlimen, dengan nasihat Kabinet, boleh
memberi kuasa tersebut kepada orang lain.5 Bagaimanapun bidang kuasa
Yang di-Pertuan Agong dalam melantik Perdana Menteri, membubarkan Parlimen dan
memanggil Majlis Raja raja Melayu bagi membincangkan hal-hal yang berkaitan
dengan kedudukan dan kehormatan baginda dan Raja-raja, Melayu yang lain masih
lagi berada dalam pertimbangannya. Baginda juga diberi peruntukan mengikut
Fasal 5, untuk menentukan seseorang Menteri atau Perdana Menteri itu terus
inemegang jawatan mereka, melantik mereka atau timbalannya dengan nasihat
Perdana Menteri.6 Di peringkat negeri pula, Raja-raja Melayu juga
diberikan bidang kuasa yang hampir sama dengan Yang di-Pertuan Agong dalam
Bahagian V dikatakan bahawa, ‘… the Ruler and Yang Di Pertuan-Yang Di Pertuan
Negeri of the States shall take precedence over all other persons”.7
Dalam Jadual 8, Bahagian 1 (2) ditetapkan bahawa antara tugas Raja Melayu
sebagi ketua negeri ialah melantik seorang Menteri Besar, membubarkan Majlis
Mesyuarat Negeri, meminta diadakan mesyuarat Raja Raja Melayu bagi
membincangkan soal-soal yang berkaitan dengan kedudukan dan keistimewaan mereka
dan hal-hal yang berkaitan dengan pelantikan Sultanah, Raja Muda, Majlis
Kerabat dan pelantikan dan anugerah adat kepada rakyatnya.8
Bagi
aspek kuasa eksekutif, Raja Melayu mempunyai kuasa yang luas sebagai ketua
negeri Melayu. Baginda bertanggungjawab untuk melantik Majlis Mesyuarat Kerja Negeri
sebagai pelaksana pentadbiran negerinya. Kuasa melantik ahli-ahlinya juga dalam
tangan baginda dengan nasihat dari Menteri Besar. Bagaimanapun Raja Negeri
Melayu tersebut dalam melantik Menteri Besar boleh menggunakan budi bicaranya.
Baginda juga boleh melantik orang lain menjadi anggota.
Majlis Mesyuarat Kerja
mengikut kehendaknya.9 Ini menunjukkan konsep Raja Berperlembagaan
telah dilaksankan di Negeri-negeri Melayu dan Malaysia. Ini kerana ada beberapa
perkara dasar yang telah dilaksanakan dalam Perlembagaan Malaysia yang memberi
taraf Raja Perlembagaan kepada Raja-raja Melayu.
a) Institusi
Raja sebagai satu institusi pemerintahan telah dilembagakan dalam Perlembagaan
Malaysia dan Undang-undang Tubuh Negeri-negeti Melayu. Ia menjadi satu
institusi yang tidak boleh dibuang dan dihapuskan, walaupun ada
perubahan-perubahan baru dalam pentadbiran negara dan negeri. Pengekalan
institusi tradisional kerajaan Melayu yang bertonggakkan Raja Melayu sebagai
kuasa pemerintah secara eksekutif dan legislatif; dalam Perlembagaan Malaysia
dan Undang-undang Tubuh Negeri merupakan satu pengiktirafan kepada kepentingan
institusi itu sebagai satu institusi pentadbirari negeri dan persekutuan yang
unik. la adalah satu penerusan pengiktirafan perundangan kepada institusi
Raja-raja Melayu, yang telah dimeteraikan dalam Perjanjian Persekutuan 1948 dan
Undang-undang Tubuh Negeri 1948.
b) Kuasa
eksekutif Raja untuk memerintah negara dan negerinya telah dijalankan oleh Perdana
Menteri dan oleh Menteri Besar, walaupun Yang di-Pertuan Agong dan Raja Melayu
berhak melantik mereka serta membubarkan Parlimen dan Majlis Mesyuarat Negeri.
c) Konsep
Raja Mutlak tidak lagi berlaku dalam Perlembagaan Malaysia. Adanya peruntukan
Perlembagaan Malaysia untuk menasihati Yang di-Pertuan Agong oleh Perdana Menteri/
Kabinet dan Raja-raja Melayu Negeri pula oleh Menteri Besar/ Majlis Mesyuarat
Negeri, bererti Raja-raja Melayu di kedua-dua peringkat tidak lagi boleh
bertindak dengan sewenang-wenangnya. Baginda terpaksa berunding dengan
penasihat-penasihatnya itu sebelum sesuatu dasar pemerintahan dan pentadbiran
Persekutuan dan Negeri dapat diputuskan atau dilaksanakan.
d) Adanya
pilihan raya, seperti yang diperuntukkan oleh Perlembagaan Malaysia dalam
Bahagian 8, bererti kerajaan yang memerintah tidak lagi berteraskan raja. Ia
menggunakan pemgundian orang ramai untuk memilih wakilnya bagi membentuk
kerajaan.
e) Parlimen
menjadi satu badan penting untuk membahas dan meluluskan rang undang-undang
bagi Malaysia dan Negeri Melayu. Anggota bagi Parlimen pula dipilih dari pilihan
raya yang diadakan sedap lima tahuri atau kurang mengikut kehendak kerajaan
yang memerintah. Ini bermakna kuasa membuat undang-undang terletak dalam tangan
wakil-wakil rakyat yang dipilih.
Namun,
kedaulatan institusi raja masih lagi dipelihara oleh Perlembagaan Malaysia dan
Undang-undang Tubuh Negeri. Konsep Raja-in-Council masih diteruskan dan diakui
oleh kedua-dua perlembagaan; kesemua rang undang-undang yang diluluskan oleh
Parlimen dan Majlis Mesyuarat Segeri, mestilah dibawa kepada perhatian Yang
di-Pertuan Agong10 dan Raja-Raja Melayu. Adanya peruntukan Yang
di-Pertuan Agong melantik Perdana Menteri, ahli-ahli Dewan Negara dan Kabinet
dan Raja raja Negeri melantik Menteri Besar dan ahli-ahli Maps Kerja Negeri dan
Majlis Perundangan Negeri mengikut budi bicaranya, walaupun boleh dinasihati,
dengan sendirinya konsep tradisional Raja Melayu sebagai ketua ke atas Negeri
Melayu masih lagi berjalan. Malah setiap rang undang-undang yang dibuat oleh
Majlis Mesyuarat Perundangan Negeri juga tidak boleh dijadikan undang-utidang
kecuali dengan persetujuan Raja Negeri tersebut.11
Di peringkat Persekutuan, konsep
raja sebagai ketua negara berlaku dengan meluas. Dengan memberi peruntukan
kepada kuasanya menjadi penaung Parlimen dan berkuasa membubarkannya, melantik
Hakim Negara dan kesemua hakim besar mahkamah utama negara, pelantikan
Suruhanjaya Pilihan raya, pelantikan Ketua Perlis Negara dan Suruhanjaya Polis
Negara, Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Negara, Pengisytiharan Darurat dan
Penaung Kedudukan Istimewa Melayu dan Bumiputera, kedudukannya sebagai lambang
ketuanan dalam negaranya dijamin. Maka kedaulatan dan kewibawaannya sebagai
satu kuasa yang berdaulat masih terus terpelihara. Perlembagaan Negeri Brunei
1959, nyata sekali memberi kuasa eksekutif sepenuhnya kepada Sultan Brunei.
Keupayaan Sultan Brunei mendapatkan peruntukan bidang kuasa ini sungguh mengagumkan.
Tindakan baginda nyata sekali telah menjadikan Brunei satu-satunya Negeri
Melayu di Asia Tenggara yang dapat mengekalkan kuasa eksekutif negeri dalam tangan
Sultan. Perlembagaan Brunei 1959 adalah land mark dalam sejarah politik Brunei
khasnya dan Asia Tenggara amnya.
Dalam Bahagian III, Perlembagaan
Negeri Brunei 1959 dengan tegas mengatakan bahawa, the supreme executive
authority of the State shall be vested in the Sultan’ juga dikatakan bahawa the
executive, authority of the State shall be exercised by the Sultan directly or
by the officers subordinate to him acting in his name on his behalf.”12
Untuk menentukan kuasa eksekutif Sultan Brunei sentiasa berkesan, semua
pelantikan ke atas pegawai-pegawai utama seperti Menteri Besar, Penolong
Menteri Besar, Setia Usaha Negeri, Peguam Negara dan Setia Usaha Kewangan Negeri
dibuat mengikut kehendak Sultan.
Dalam perlembagaan ini juga
diterangkan dengan tegas kuasa Sultan Brunei dalam melantik bagi Majlis
Mesyuarat Di Raja, Majlis Mesyuarat Menteri-Menteri dan Majlis Mesyuarat
Negeri, iaitu badan-badan penasihat Sultan dan penggubal undang-undang dan
pelaksana undang-undang yang utama. Kesemua ahli bagi Majlis-majlis tersebut
akan menjadi anggota setelah mengangkat sumpah terhadap Sultan dan akan
memegang keahlian mereka, selagi diizinkan oleh Sultan Brunei.
Ini bermakna konsep Raja Mutlak di
zaman tradisi telah diteruskan dengan tegas oleh Kesultanan Brunei dalam sebuah
perlembagaan moden. Dalam zaman keagungan kerajaan Melayu yang berteraskan raja
sebagai ketua dan pemerintah negeri dan jajahan takluknya serta rakyatnya
sebagai penyokong kerajaan itu, kuasa raja meliputi kesemua hal. Setiap
perintahnya adalah undang-undang dan setiap pelantikannya ke atas para,
pembesar adalah satu anugerah kepada mereka. Rakyat sentiasa mengangkat taat
setia kepada baginda dengan memakai konsep ‘pantang derhaka’. Jika diteliti
dengan jelas, Perlembagaan Negeri Brunei 1959 telah me-mindahkan konsep raja
seperti itu ke dalam semangat dan struktur perlernbagaannya.
Cara pelaksanaan kuasa eksekutif
Sultan Brunei yang diperuntukkan oleh Perlembagaan ini juga tidak lari dari
zaman tradisional. Memang diakui Raja Melayu sebagai ketua negerinya dan
jajahan takluknya; namun dalam menjalankan pemerintahan, kuasa untuk mentadbir
itu sentiasa diserahkan kepada pembesar-pembesar yang dilantiknya sama ada di
peringkat istana, daerah ataupun mukim. Raja-raja Melayu melalui kedudukannya
sebagai Ketua Negara, akan meminta nasihat pernbesar-pembesarnya dan
kemudiannya akan memerintahkan segala pandangan dan langkah-langkah yang sesuai
dibuat bagi pentadbiran negeri jika hal yang sama dimasukkan dalatn
perlembagaan iaitu ‘Subject to this Constitution and to any other written law,
the executive authority of the State shall be exercised by the Sultan directly
or by the other officers subordinate to him acting on his name on his behalf. Ternyata
kedudukan tradisional Raja Melayu sebagai pemegang kuasa eksekutif negeri
dikekalkan dalam perlembagaan moden Brunei itu.
Jika diperhatikan kedudukan Yang
di-Pertuan Agong di Malaysia dan Raja-raja Melayu di Negeri-negeri Melayu,
ternyata hal yang sama juga berlaku. Kedua-dua pihak Raja-raja Melayu itu
menjadi Ketua Negara dan Negeri masing-masing. Mereka melantik semua pegawai
eksekutif yang utama bagi mentadbir negeri dan negara. Seperti juga di zaman
tradisi, mereka menyerahkan kuasa untuk menjalankan rang undang-undang itu ke
tangan pembesar-pembesar utama. Mereka hanya mengeluarkan perintah sahaja.
Walau bagaimanapun dalam Perlembagaan Malaysia dan Negeri-negeri Melayu, kuasa
mereka terhad setakat pelantikan sahaja dan meluluskan undang-undang. Mereka
pula mestilah dinasihati; dengan itu bidang kuasa eksekutif mereka lebih kecil
daripada Sultan Brunei Darussalam.
LEGISLATIF
Dalam
bidang kuasa eksekutif di Malaysia, Yang di-Pertuan Agong dan Raja-raja Melayu tidak
menpunyai kuasa legislatif yang sepenuhnya. Apabila baginda dimestikan mengikut
nasihat Perdana Menteri dan Menteri Besar, ini bererti baginda tidak boleh
membuat dasar-dasar pentadbiran dan meluluskannya dengan begitu sahaja. Bagaimanapun
semua kelulusan rang undang-undang dibuat atas nama Yang di-Pertuan Agong dan
Raja-raja Melayu. Kedudukan mereka sebagai ketua negara dan negeri masih
dipertahankan.
Di peringkat Persekutuan, bidang
kuasa legislaif shall be vested in a Parliament, which shall consist of the
Yang di-Pertuan Agong and two Majlis (Houses of Parliament) to be known as the
Dewan Negara (Senate) and the Dewan Rakyat (House of Representatives).13
Kesemua ahli Senat Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur dan Labuan dan 40 ahli lain
akan dilantik oleh Yang di Pertuan Agong.14 Manakala ahli-ahli Dewan
Rakyat akan dipilih melalui pilihan raya umum iaitu seramai 180 ahli.
Pemetraian Yang di-Pertuan Agong
sebagai salah satu institusi dalam Parlimen untuk membuat undang-undang
bersama-sama dengan Dewan Rakyat dan Dewan Negara rnenunjukkan kedudukan dan
taraf raja sebagai sebuah institusi mtitlakrdalam zaman tradisional tidak lagi
berlaku. Sebaliknya kuasa itu telah dikongsi sama dengan orang ramai yang
merupakah 2/3 suara dalam membuat undang-undang.15
Kedudukan Yang di-Pertuan Agong sebagai
satu institusi legislatif cukup kuat dalam Perlembagaan Merdeka Persekutuan
Tanah Melayu 1957. Mengikut Chapter 5, (66), sesuatu rang undang-undang yang
diluluskan oleh Dewan Rakyat dan Dewan Negara mestilah diluluskan dan ditandatangani
oleh Yang di-Pertuan Agong dan mengarahkannya dicetak sebagai warta kerajaan sebelum
dikuatkuasakan sebagai undang-undang. Dalam perubahan perlembagaan 1990 yang
dibuat oleh Parlimen, perubahan telah berlaku ke atas bidang kuasa legaislatif
Yang di-Pertuan Agong. Satu bahagian yang luas telah ditambah dalam
perlembagaan iaitu No. 4(a, b, 4A, 4B). Dalam peruntukan baru ini dikatakan Yang
di-Pertuan Agong shall within thirty days after a Bill is presented to him: (a)
assent to the Bill by causing the Public Seal to be affixed there to, (b) if it
is not a money Bill, return the Bill to the House in which it originated with a
statement of the reasons of his objection to the Bill, or to any provision
thereof.’
Walaupun Yang di-Perwan Agong diberi
peruntukan untuk menyatakan bantahannya, namun peruntukan 4Adan 4B memberi
kuasa kepada kedua-dua Dewan mengetepikan bantahan baginda. Mengikut peruntukan
4A dikatakan ‘If the Yang di-Pertuan Agong returns the Bill to the House in
which it originated in accordance with Clause 4(b), the House (of
Representatives) shall as soon as possible proceed to reconsider the Bill. If
after such consideration the Bill is passed by the votes not less than two
thirds of the total number of members of that House in the case of a Bill for
making any amendment to the Constitution... and by a simple Majority in the case
of any other Bill, with or without amendment, it shall be sent to the other House
(Senate), by which it shall be reconsidered, and if similarly approved by the
members of that House, the Bill shall again be presented to the Yang di-Pertuan
Agong for assent and the Yang di-Pertuan Agong shall give his assent thereto
within thirty days after the Bill is presented to him.
Untuk menentukan sesuatu rang
undang-undang itu terus berjalan, satu peruntukan telah ditambah iaitu 4B di
samping memperluaskan lagi Fasal 5. Dalam kedua-dua peruntukan ini jelas sesuatu
rang undang-undang itu akan diluluskan jika Yang di-Pertuan Agong tidak
merestuinya dalam masa yang ditetapkan (4a); bagaimanapun, ia tidak akan sah
menjadi undang-undang jika tidak dipersetujui oleh Yang di-Pertuan Agong atau ‘in
the like manner as if he had assented to it.’16
Fasal 6 pula dikatakan bahawa ‘Nothing
in this Article or in Article 68 shall invalidated any law confirming an
undertaking given by Federal Government to the effect that a Bill to which the
undertaking relates shall be presented to the Yang di-Pertuan Agong for his
assent eccept in accordance with the undertaking.’ Dalam Mei 1994 pula, No. 4
dan 4A telah digantikan dengan peruntukan baru yang langsung menolak peruntukan
untuk Yang di-Pertuan Agong melambat-lambatkan kelulusannya ataupun menyatakan
bantahannya. Baginda terpaksa meluluskan rang undang-undang itu sama ada
baginda berkenan ataupun tidak. Mengikut pindaan itu, bahawa Yang di-Pertuan
Agong hendaklah, dalam masa 30 hari selepas sesuatu rang undang-undang itu
diserahkan kepadanya, memberi perkenan atau menyatakan persetujuannya.’ Juga andainya
baginda menolak atau enggan menyatakan perkenannya atau persetujuannya dalam
masa 30 hari itu, rang undang-undang itu dengan sendirinya menjadi
undang-undang seolah-olah baginda telah memberi persetujuannyan’.17
Ini
bermakna walaupun kuasa perundangan Yang di-Pertuan Agong sebagai satu
institusi bagi mengesahkan rang undang-undang telah diambil oleh Dewan Rakyat
dan Dewan Negara tetapi kebenaran dan persetujuan Yang di-Pertuan .Agong masih
lagi diperlukan. Untuk menjadikan pula sesuatu rang undang-undang itu sebagai
undang-undang yang sah, Yang di-Pertuan Agong patut menurunkan Public Sealnya.
Di sini jelas walaupun kuasa Dewan Rakyat dan Dewan Negara botch meluluskan
rang undang-undang tertentu, namun Yang di-Pertuan Agong sebagai satu institusi
dalam Parlimen tidak boleh diketepikan. Baginda dalam apa cara pun akan mengetahui,
merundingkan dan meluluskan rang undang-undang itu sebelum diwartakan. Di
peringkat Persekutuan ini, Majlis Raja-raja juga memainkan peranan dalam
perundangan negara. Mengikut Bab 2 Majlis Raja-raja, Fasal 38, dinyatakan
dengan jelas bidang kuasa badan ini. Bukan sahaja bertugas untuk menjaga
kepentingan Raja-raja Melayu seperti melantik Yang di-Pertuan Agong dan
Timbalan Yang di-Pertuan Agong atau bersetuju atau tidak bersetuju dengan
perlanjutan akta-akta agama dan upacara-upacara Persekutuan tetapi dikatakan
bahawa ‘consenting or withholding consent to any law...’ dan may deliberate on
questions of national policy (for example changes in immigration policy) and
any other matter that it thinks fit .’18 Walaupun dalam perbincangan
tentang polisi-polisi negara ini Yang di-Pertuan Agong mesti diiringi oleh
Perdana Menteri dan Raja-raja Melayu oleh Menteri Besar- Menteri Besarnya, namun
Majlis Raja-raja ternyata sekali mempunyal bidang kuasa perundangan untuk
membincangkan hal-hal yang berkaitan dengan dasar negara dan undang-undang yang
diluluskan. Map Raja-raja beach menjadi pembantu dan penyokong Yang di-Pertuan
Agong sebagai satu institusi legislatif dalam Parlimen.
Di peringkat Negeri, Raja Melayu atau
Sultan negeri tersebut mempunyai bidang kuasa yang jelas dan tidak menerima
perubahan sejak tahun 1957. Bidang kuasa Raja sebagal pelulus undang-undang
setelah dibincangkan rang undang-undang itu dalam Majlis Mesyuarat Negeri masih
lagi berjalan.l9 Baginda dengan itu tidak diberi kata dua seperti
Yang di-Pertuan Agong. Oleh itu, Raja-raja Melayu di peringkat negeri vvalaupun
dinasihati oleh Menteri Besar dan Majlis Mesyuarat Negeri tetapi baginda
mempunyai peluang untuk menolaknya mengikut pertimbangannya. Tambahan pula, di
tiap-tiap negeri mempunyai Undang-undang Tubuh Negeri; kuasa perundangan Raja
Melayu masih boleh dikawal dengan kedudukannya sebagai ketna negeri.
Hal yang berliku-liku ini tidak
terdapat pada kerajaan Brunei Darussalam. Sultan Brunei mempunyai kuasa penuh
dalam membuat undang-undang, meluluskan undang-Undang, menandatangani dan
nengisytiharkan rang undang-undang bagi semua hal-ehwal dan dasar pentadbitan,
perkhidmatan awam, kewangan, keselamatan awam, sistem cukai, pertahanan dan
keselamatan negara (selepas merdeka). Peruntukan Artikel 39 yang mengatakan It
shall be lawfull for the Sultan, with the advice and consent of the Legislative
Council and subject to the provisions of this Constitution, make laws for the
peace., order and good government of the State.’ Malah, For the avoidance of
doubts, it is ,declared that laws made under sub-section (1) may have
extraterritorial operation’.20
Ini
bermakna Sultan Brunei da.lam peruntukan perlembagaannya telah mempunyai satu
bidang kuasa membuat undang-undang yang sepenuhnya dan ini dinyatakan dengan
tegas sekali. Baginda juga mempunyai keistimewaan yang lebih dalam hal
melaksanakan undang-undang di Brunei. Baginda juga mempunyai kuasa untuk meluluskan
sesuatu rang undang-undang sebelum ia dibentangkan dalam Majlis Mesyuarat
Negeri. Maps ini juga tidak boleh membincangkan sesuatu rang undang-undang yang
berkaitan dengan ‘Bank Notes’ atau menubuhkan mana-mana Persatuan Bank dan
soal-soal keselamatan dan pertahanan sebelum mendapat kelulusan dari Sultan
Brunei. Sultan Brunei juga boleh mengisytiharkan mana-mana rang undang-undang
yang difikirkan perlu yang telah dikemukakan kepada Majlis Mesyuarat Negeri
atau sebarang jawatankuasa untuk dikuatkuasakan. Segala rang undang-undang
tidak akan menjadi undang-undang jika tidak direstui dan ditandatangani oleh
Sultan dan dimeterikan dengan Cap Mohor Negeri (Seal of the State). Sultan
Brunei juga mempunyai kuasa untuk ‘address the Legislative Council at any time
upon any matter,”... prorogue or dissolve the Legislative Council.’21.
AGAMA
ISLAM, ADAT ISTIADAT MELAYU, KEDUDUKAN IST1MEWA MELAYU DAN HAL-HAL KERABAT
DIRAJA
Pada
dasarnya dalam Perlembagaan Malaysia soal-soal yang berkaitan dengan agama
Islam, adat istiadat Melayu, hal-hal yang berkaitan dengan kerabat diraja dan
penggantian raja22 dalam tangan Raja-raja Melayu dan kedudukan
istimewa Melayu terletak di bawah tanggungan Yang di-Pertuan Agong.23
Perutukan yang telah diberi kepada mereka oleh British-sejak tahun 1874 an
dikekalkan dalam Perjanjian Persekutuan 1948, Perlembagaan Merdeka 1957 dan
Perlembagaan Malaysia.
Dalam hal ini Majlis Raja-raja yang
telah ditubuhkan mengikut peruntukan Perjanjian Persekutuan 1948, Bahagian VI,
merupakan satu badan utama dalam menjaga kepentingan Raja-raja Melayu. Dalam.
Perlembagaan Merdeka 1957, peruntukan ini diteruskan. Mengikut Bahagian VI, The
Federation, Artikel 38, nyata sekali tugas-tugas Majlis Raja-raja telah
dijelaskan. Selain tugas-tugas yang telah disebutkan di awal tadi, terdapat
satu peruntukan yang mengatakan ‘No law directly effecting the previleges,
position, honours or dignities of the Rulers shall be passed without the
consent of the Conference of Rulers.’24 Artikel 181 (1) pula
mengatakan ‘sovereignty, prerogatives, powers and jurisdiction of the Rulers
and the prerogatives, powers and jurisdiction of the Ruling Chiefs of Negeri
Sembilan within their respective’ territories as hitherto had and K, enjoyed
shall remain uneffected.’ Peruntukan no 2 pula artikel yang sama mengatakan.
bahawa No proceedings whatsoever shall be brought in any court against the
Ruler of a State in his personal capacity.’25
Pada Mei 1994 dalam pindaan perlembagaan
yang dibentangkan di Parlimen, terdapat dua peruntukan telah dibuat iaitu
artikel 182 dan 183 tentang keistimewaan dan kedaulatan Raja-raja Melayu dan
Yang di-Pertuan Agong. Kemasukan Yang di-Pertuan Agong dalam tambahan ini satu
perubahan besar di atas kedudukan baginda sebagai Raja Berpelembagaan di
peringkat Persekutuan. Bagaimanapun Artikel 181 dikekalkan dengan pindaan bahawa
kesemua kesalahan Raja-Raja Melayu itu hanya boleh dibicarakan di Mahkamah Khas
yang ditubuhkan di bawah Bahagian 15, Perlembagaan Malaysia.
Menurut Artikel 182 dan 183 itu,
sebuah Mahkamah Khas akan dibentuk untuk membicarakan kesalahan jenayah yang
dilakukan oleh Raja-raja Melayu yang memerintah dan Yang di-Pertuan Agong secara
peribadi. Anggotanya terdiri daripada Peguam. Negara sebagai Pengerusi,
Hakim-hakim Besar Mahkamah Tinggi dan dua orang hakim yang pernah menjadi
anggota Mahkamah Tinggi atau Mahkamah Agung. Mereka ini dilantik oleh Majlis
Raja-raja. Artikel 183 pula memberi kuasa kepada Peguam Negara sahaja yang boleh
menentukan sesuatu kes itu boleh dianggap sebagai kes bagi Mahkamah Khas ini.
Penubuhan Mahkamah Khas ini tidak
begitu disenangi oleh Raja-raja Melayu. Ini kerana dalam peruntukan tentang
Malis Raja-raja yang tidak diubah dalam pindaan perlembagaan 1994 ini,
dinyatakan bahawa tidak ada sebarang rang undang-undang yang berkaitan dengan
hal-hal keistimewaan, kedudukan atau kedaulatan Raja-raja Melayu boleh
diluluskan tanpa persetujuan Majlis Raja-raja Melayu. Dengan itu dua orang
bekas hakim Mahkamah Agung atau Mahkamah Tinggi yang sepatutnya menjadi anggota
Mahkamah Khas itu masih lagi belum dilantik oleh Majlis Raja-raja; mungkin satu
protes kepada pindaan perlembagaan itu seperti tindakan parti pembangkang
Democratic Action Party (DAP) bertindak keluar apabila pindaan itu diluluskan
oleh Parlimen. Bantahan DAP adalah semata-mata bersifat menghormati prosedur perlembagaan. Dengan pindaan perlembagaan
ini, kedudukan Raja-raja Melayu sebagai satu institusi yang kudus dan berdaulat
seperTI zaman tradisional akhirnya tercemar. Kini mereka seperti rakyat biasa
boleh diadili walaupun dalam mahkamah sendiri oleh rakyat. Ini menyebabkan
timbulnya satu ‘school of thought’ di Malaysia, yang melihat bahawa akhirnya
perjanjian di antara Sang Sapurba dan Demang Lebar Daun dalam Scjarah Melayu
semasa mewujud cari tradisi kerajaan Melayu yang berteraskan raja sebapi
tonggaknya di Palembang, telah terlaksana sepenuhnya. Kedaulatam rakyat dan
raja kelihatannya sa.a taraf. Namun apakah kesannya kepada masyarakat Melayu
sebagai satu bangsa atau etnik dalam masyarakat Malaysia? Adakah dengan
mencabar institusi raja-raja Melayu itu, orang ramai tidak akan ditindas oleh ‘raja-raja’
lain? Adakah dengan mencabar insititusi raja Melayu itu akan dapat
menyelamatkan orang Melayu dari pertandingan terbuka dengan masyarakat lain dan
masyarakat antarabangsa? Apakah orang Melayu telah cukup kuat dalam semua
bidang untuk menangani tuntutan kemajuan canggih dunia hari ini? Apakah dengan
perubahan ini, kedudukan istimewa Melayu yang terletak di bawah kuasa Yang
di-Pertuan Agong itu dapat dipertahankan apabila baginda begitu lemah dalam
kuasa eksekutif dan perundangan negara? Dapatkah Raja-raja Melayu
mempertahankan maruah masyarakat Melayu, dan agama Islam serta adat istiadat
Melayu sebagai satu bangsa yang bertamadun apabila baginda boleh diadili dan
dijatuhkan hukuman dalam mahkamah seperti mana rakyat biasa? Bolehkah rakyat
terus mempunyai kepercayaan kepada baginda lagi setelah baginda didapati
bersalah? Bolehkah baginda terus memainkan peranan sebagai ketua negara dan
negeri kerana peruntukan untuk melantik Sultan adalah dalam bidang kuasa Raja yang
memerintah?
Kesimpulannya bolehlah dikatakan,
institusi Raja-raja Melayu di Malaysia telah mengalami perubahaan besar jika
dibandingkan antara zaman tradisional dan zaman moden. Dan menggunakan konsep
Raja Mutlak mereka dijadikan Raja Berperlembagaan. Perubahan sentiasa pula
telah menjadikan mereka terdedah kepada idea-idea baru rakyat. Walau
bagaimanapun, institusi ini bukanlah mudah untuk dibuang terus dari
perlembagaan negeri yang terletak di bawah perhatian mereka. Majlis Raja-raja
Melayu dan bidang kuasa Yang di Pertuan Agong sebagai Ketua Negara masih mampu
untuk menjaga institusi ini sebagai salah satu tonggak dalam struktur
pentadbiran riegara Bagi Kesultanan Brunei, keagungan dan kegemilangan
institusi raja sebagai Raja Melayu masih lagi kuat dan padu. Dengan kedudukan
Sultan Brunei yang boleh meminda dan membatalkan perlembagaan Brunei mengikut budi
bicara baginda dan sebagai pemegang kuasa eksekutif dan perundangan negara itu,
bererti kewujudan institusi Raja Melayu yang telah diwujudkan sejak tnasyarakat
Melayu purba akan terus terjamin. Tradisi yang telah diasaskan oleh Palembang
dan Sri Wijaya nampaknya akan terus kekal di Brunei; Brunei merupakan
satu-satunya kerajaan beraja mutlak Yang akan dapat mengekalkan kegemilangan
institusi itu. Institusi Raja sebagai pemerintah yang mencapai zaman
kegemilangannya di Sumatera, Pulau Jawa, Melaka, Acheh dan seluruh Semenanjung
Tanah Melayu dan Kepulauan Melayu sejak kurun 7 Masehi, akan menjadikan Brunei
sebagai tempat perhentian dan pertahanan terakhir survival institusi ini. Ia
patut dipertahankan sebagal satu warisan dan wakil tamadun Melayu yang pernah
wujud dan telah membina keagungannya di Kepulauan Melayu yang terkenal di
seluruh dunia. Sejarah yang telah berlaku tidak semestinya menjadi sejarah yang
mati; ia patut menjadi teras kepada survival yang lebih bermakna.
Nota
1. Dalam
Sejarah Melayu dan Misa Melayu, hal ini sangat nyata.
2. Banyak
buku telah membincangkan tradisi Kesultanan dan masyarakat Brunei. Antara yang
terbaik ialah D. F. Brown, “Socio-Political History of Brunei, “A Bornean Malay Sultanate”, Ph. D.
Disertation, Cornell University, 1969.
3. Supplementary
Agreement between Great Britain and Brunei respecting British protection over
the State of Brunei. Signed at Brunei December 3rd, 1905 and January 2nd, 1906,
dipetik dari D. S. Ranjit, Brunei 1839-1983, OUP, K. Lumpur, 1984: Appendix F,
hlm. 236.
4. Ibid.,
hlm. 27.
5. Carmelo
V. Sison (editor), Constitutional and Legal Systems of ASEAN countries, The
Academy of Asian Law and Jurisprudence, University of Philippines Law Complex,
Manila, 1990, Malaysia Federal Constitution, him. 399.
6. Ibid.,
hlm. 402.
7. Ibid.,
hlm. 416.
8. Ibid.,
hlm. 508-509.
9. Ibid.,
hlm. 509-510.
10. Bab
5—Legislative Procedure, Fasal 4, mengatakan: The Yang Di Pertuan Agong shall
within thirty days after a Bill is represented to him: (a) assent to the Bill
by causing the Public Seal to be affixed thereto”, hlm. 413.
11. Ibid.,
Exercise of Legislative Power, Fasal 11(1) & (3), hlm. 513-514.
12. Carmelo
V. Sison (editor), Constitutional and Legal Systems of ASEAN countries, The
Academy of Asian Law and jurisprudence, University of Philippines Law Complex,
Manila, 1990, Constitution of the Brunei State, 1959, Part III, Executive
Authority, Fasal 4(1 & 2), hlm. 329.
13. Ibid.,
Malaysia Federal Constitution, Part
IV, Chapter 4—Federal Legislature, No. 44.
14. Ibid.,
No. 45.
15. Federation of Malaya,
Proposed Constitution of Federation of Malaya,
Government Printers, K Lumpur, 1957, Chapter 5—Legislative Proce-dure, 66 (3,
4, 5), hlm. 27.
1 16. Malaysia Federal
Constitution, Chapter 5—Legislative Procedure, 4A,
48 dan 5, hlm. 413-414.
17. Utusan Malaysia
(20 Ogos) 1994, “Menasihati Raja Berperlembagaan” oleh Salleh Buang dari
Persatuan Peguam-peguam Muslim Malaysia.
18. Ibid.,
hlm. 398.
19. Ibid.,
Eight Schedule, Provision to be inserted in State Constitution, Part 1, Final
Provision, Exercise of Legislative Power, Article II (1 & 3), hlm. 513-514.
20. The
Constitution of the State of Brunei 1959, Part VII—Legislation and Procedure in
the Legislative Council, him. 341.
21. Ibid., Article 42, 45, 47, 54, hlm. 342-344.
22. Eight
Schedule—Provision to be inserted in State Constitution, Amend-merit of the
Constitution, Artikel. 19.
23. Part
MI—General and Miscellaneous, Artikei 153. Sebelum merdeka ia telah dimasukkan
di bawah kuasa Pesuruhjaya ‘Tinggi British iaitu dalam Bahagian III, Artikel 19
(iv). Setelah merdeka, ia diserahkan kepada Yang Di Pertuan Agong dan semasa
pembentukan Malaysia pada tahun 1963, Yang Di Pertuan Agong juga
bertanggungjawab menjaga kedudukan peribumi Sabah dan Sarawak.
24. Op
cit., hlm. 17.
25. Constitution
of Federation of Malaya, Part XIV, Saving
for Rulers Sovereignty, etc., hlm. 93.
No comments:
Post a Comment